Stoomwasserij de Lelie

stoomwasserij de lelie
Stoomwasserij de Lelie aan de Lelielaan in Veghel, 1927 (bron: meijerijstadsnieuws.nl)

Mattheus Rath komt in 1835 vanuit Duitsland naar Nederland. In 1848 vestigt hij zich in Veghel met een linnenweverij. Zijn nazaten beginnen jaren later een wasserij.

Linnenindustrie

Mattheus is de oudste zoon van een linnenverkoper in Sauerland. Hij vat het plan op om naar Nederland af te reizen vanwege de linnenindustrie. Hij woont een aantal jaren in Berghem bij Oss, waar hij zijn vrouw ontmoet en trouwt. Vervolgens verhuist hij naar Veghel, een aantrekkelijke vestigingsplaats.

Veghel

In de regio rondom Veghel wordt in die tijd volop vlas, grondstof voor linnen, verbouwd. Water, nodig voor het productieproces van linnen, is ruim aanwezig door de rivier de Aa. De binnenhaven aan de Zuid Willemsvaart, die begin 19e eeuw is gegraven, is gunstig voor een goede afzet.

Malaise

Begin 20e eeuw gaat het slechter met de textielindustrie. Verkoop van dure stoffen als linnen en damast loopt terug. Er komt een vraag naar deskundige wasserijen om textiel langer te kunnen gebruiken. De familie Rath speelt hierop in door een wasserij op te richten.

Wasserij

In 1911 wordt de Stoomwasserij De Lelie gebouwd. Directeur Frans Rath (een achterneef van de stamvader Mattheus) gaat hier de scepter zwaaien. Vanaf 1952 wordt de wasserij overgenomen door de twee zoons Gérard en Antoine. Zij breiden de wasserij in 1959 groots uit met nieuwbouw aan de overkant. De naam wordt veranderd in Rath en co. Het oorspronkelijke gebouw blijft in gebruik als stomerij.

stoomwasserij de lelie
1949 (bron: BHIC, fotopersbureau het Zuiden)
Brand

In 1973 wordt het bedrijf verkocht maar behoudt de naam Rath en co. Opmerkelijk is dat in 1974, kort na de verkoop, de wasserij deels afbrandt. Er zijn vermoedens van brandstichting. Na de brand zijn afgebrande lucifers gevonden.

stoomwasserij de lelie
Rath en co na de brand op 07-01-1974 (bron: Brabants Dagblad – Felix Janssens)
Sanering

Van Eerd Onroerend Goed – van supermarktketen Jumbo – wordt jaren later eigenaar van de grond met opstallen. Rath en co is inmiddels verhuisd naar Eindhoven.

De bodem blijkt flink vervuild en de eigenaar is genoodzaakt om te saneren. Na diverse acties wordt uiteindelijk in 2018 besloten om de oude gevel te behouden, tijdelijk te verplaatsen om later terug te plaatsen op het gesaneerde terrein.

stoomwasserij de lelie
Oorspronkelijke gevel (bron: Brabants Dagblad)

 

stoomwasserij de lelie
Sloop in 2018 (bron: Brabants Dagblad, Domien van der Meijen)

 

stoomwasserij de lelie
2018 (bron: Brabants Dagblad)